11 / 18
ἐξ οὗ καί δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται:
Συμπέρασμα συλλογισμού:
΄Υστερα από τα λίγα που αναφέρθηκαν για την ηθική αρετή διατυπώνεται ένα
συμπέρασμα:
Ἐξ οὗ καί δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν
ἐγγίνεται.
Για να αχθεί ο φιλόσοφος σ' αυτό το συμπέρασμα, ακολούθησε την εξής
συλλογιστική πορεία:
Η λέξη
«ἠθική»
έχει ετυμολογική συγγένεια με τη λέξη
«
ἔθος»
.
΄Ομως η ετυμολογική συγγένεια δεν είναι τυχαία, αλλά δηλώνει και
σημασιολογική συγγένεια.
Γι' αυτό πρέπει να δεχτούμε ότι και η λέξη
ἠθική
έχει όχι μόνο ετυμολογική αλλά
και σημασιολογική συγγένεια με τη λέξη
ἔθος.
Ως προς το σημασιολογικό περιεχόμενο, η λέξη
«ἔθος»
σημαίνει εθισμό, συνήθεια,
κάτι που προέρχεται από την επανάληψη.
Αφού λοιπόν η λέξη
ηθική
έχει και σημασιολογική συγγένεια με τη λέξη
ἔθος
,
είναι επόμενο και το δικό της σημασιολογικό περιεχόμενο (και εκείνο όλων των
αρετών) να έχει σχέση με τον
εθισμό
, με τη συνήθεια, με κάτι που προέρχεται από
την επανάληψη.
΄Ομως ό,τι έχει σχέση με τον
εθισμό
, με τη συνήθεια, με την επανάληψη, είναι
επίκτητο˙ και δεν μπορεί να συσχετιστεί με το έμφυτο, με το
«φύσει»
.
΄Ετσι, προκύπτει το
συμπέρασμα
ότι καμία
ηθική αρετή
δεν έχει σχέση με το
«φύσει»
,
δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως
(
οὐδεμία τῶν
ἠθικῶν ἀρετῶν
φύσει ἡμῖν
ἐγγίνεται).
Με τις εμπειρικές θέσεις του ο Αριστοτέλης απορρίπτει την παλιά αριστοκρατική
αντίληψη
12
ότι η αρετή είναι δώρο της φύσης, το οποίο τελεσίδικα δίνεται ή δε
δίνεται στον άνθρωπο με τη γέννησή του και φυσικά δίνεται στους «αρίστους»
(στους αριστοκράτες) και δε δίνεται στους «πολλούς» (στο λαό). Εξάλλου, η θεωρία
ότι η αρετή είναι αποτέλεσμα συνήθειας υπάρχει και στον Πλάτωνα, ο οποίος
διατυπώνει τη θέση ότι ο άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει κάποια ψυχικά
γνωρίσματα ήδη από τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής του.
12
βλ.
Οδύσσεια
χ 347 – 348 και Πίνδαρο (9
ος
Ολυμπιόνικος
στ. 100 κ. εξ: τό δέ φυᾷ κράτιστον
ἅπαν· πολλοί δέ διδακταῖς ἀνθρώπων ἀρεταῖς κλέος ὤρουσαν ἀρέσθαι). Η παλιά αυτή
αριστοκρατική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία αξιόλογος είναι μόνο ο άνθρωπος που έχει
φυάν,
που είναι δηλαδή φορέας δώρου της φύσης = του θεού, δεν έχει πια την έγκριση του
Αριστοτέλη.