13 / 18
α) ΄Οσα είναι εκ φύσεως έχουν ιδιότητες που δεν είναι δυνατό να αλλάξουν με
τον εθισμό, με τη συνήθεια, με την επανάληψη, όσο και αν το προσπαθήσει κανείς
(π.χ. η κίνηση της πέτρας και της φωτιάς).
β) ΄Ομως στην ανθρώπινη συμπεριφορά τέτοιες αλλαγές γίνονται στις ιδιότητες και
στις ενέργειες των ανθρώπων, οι οποίοι αποκτούν την α ή τη β ιδιότητα, την
καλλιεργούν και την επαυξάνουν (την ηθική αρετή την αποκτούν με τη συνήθεια, με
τον εθισμό).
Επομένως η ηθική αρετή δεν είναι εκ φύσεως
(οὐ φύσει ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί)
.
Ωστόσο, σ' αυτό το συμπέρασμα προστίθεται ένα νέο στοιχείο (το
οὔτε παρά
φύσιν)
,
το οποίο επεξηγείται στη συνέχεια.
Η ηθική αρετή λοιπόν δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως· αυτό όμως δε σημαίνει ότι
είναι ολότελα αποκομμένη από αυτήν
(οὔτε παρά φύσιν),
γιατί ο άνθρωπος έχει
από τη φύση ένα σχετικό με τις ηθικές αρετές στοιχείο: την προδιάθεση· ο
άνθρωπος είναι προικισμένος από τη φύση με την ικανότητα να τις δέχεται, μόνο
που η έμφυτη αυτή ικανότητα είναι απαραίτητο να συνδυάζεται με την άσκηση.
Μπορεί να πραγματώσει και να ολοκληρώσει αυτή την προδιάθεση και ταυτόχρονα
να «τελειωθεί» ο ίδιος μόνο μέσω του έθους. Αυτή η θέση θα θεμελιωθεί με τα επι-
χειρήματα της επόμενης ενότητας.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι και σε άλλο έργο του
13
ο Αριστοτέλης λέει πως η αρετή
είναι
τελείωσίς τις.
Θεωρεί δηλαδή ότι ο άνθρωπος ολοκληρώνεται, γίνεται τέλειος,
με την απόκτηση της αρετής, εκπληρώνοντας έτσι το σκοπό της ύπαρξής του.
14
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 – ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
1.
ἡ μὲν διανοητικὴ … ἐξ ἔθους περιγίνεται
: Αν αυτός είναι ο χαρακτήρας των
διανοητικών
και των
ηθικών
αρετών, ποιος έχει την κύρια ευθύνη για τη μετάδοση
των πρώτων, και ποιος για την απόκτηση των δεύτερων;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Κατά τον Αριστοτέλη η διανοητική αρετή προϋποθέτει κατά κύριο λόγο τη
διδασκαλία. Αυτό σημαίνει ότι η απόκτηση και η αύξησή της είναι σε πολύ μεγάλο
βαθμό συναρτημένες με το χρόνο (η διδασκαλία δεν μπορεί παρά να απλωθεί σε
13
Μετά τα Φυσικά
1021 b 20.
14
Βλ. και ενότητες σχολικού βιβλίου 6 και 12.